ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 6، شهریور 1404 ، شماره پی در پی 112

بررسی چهار شخصیّت محوری در خمسه نظامی بر اساس الگوی انیاگرام

صفحه (287 - 306)
سمیرا سهرابی ، محمدامیر عبیدی‌نیا (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1404
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1404

چکیده

زمینه و هدف: انیاگرام یکی از الگوهای قابل توجّه و حائز اهمیّت در نقد روانشناسی نوین است که قادر است با کمک تیپهای شخصیّتی نُه گانه به تحلیل و بررسی ابعاد شخصیّتی افراد بپردازد. هدف اصلی این مقاله بررسی و واکاوی چهار شخصیّت محوری در شعر نظامی بر اساس الگوی انیاگرام است.

روش مطالعه: در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی چهار شخصیّت خسرو، مجنون، بهرام گور و اسکندر را در خمسه نظامی را با توجّه به تیپهای شخصیّتی انیاگرام بررسی نماییم.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که در میان شخصیّتهای داستانی خمسه نظامی میتوان تیپهای مورد توجّه در نظریه انیاگرام را تطبیق داد. قهرمانان خمسه نظامی ویژگیها و شاخصه های متفاوت روحی را در خود منعکس مینمایند.بکمک این نظریه لایه های درونی و پیچیده چهار شخصیّت مهم و برجسته خمسه نظامی شامل خسرو، مجنون، بهرام گور و اسکندر واکاوی و تبیین شدند.

نتایج پژوهش: نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد شخصیّت خسرو در تیپ هفتم، شخصیّت مجنون در تیپ ششم، شخصیّت بهرام گور در تیپ سوم، شخصیّت اسکندر در تیپ یک قابل بررسی است. وجه غالب شخصیّت خسرو خوشگذرانی، مجنون وفادار، بهرام گور خود شکوفا و کاردان و اسکندر بصورت اصلاحگرا به نمایش درآمده است.

کلمات کلیدی
نظامی. انیاگرام. نقد روانشناسی. تیپ شخصیّتی.

• احسانی اصطهبانانی. محمدامین (1398). «نقد جامعه شناسی شخصیّتهای کلیدی خسرو و شیرین نظامی گنجوی». فصلنامه علمی-تخصصی مطالعات زبان و ادبیّات غنایی. سال نهم. شماره سی و سه. صص 24-9.
• افضلی هرسینی. بهناز و دیگران(1403). «تحلیل شخصیّتهای رمانهای بلقیس سلیمانی بر پایۀ نظریه انیاگرام( با تکیه بر رمانهای دهه 80 بلقیس سلیمانی)». پژوهشنامه ادبیّات داستانی.دوره سیزدهم. شماره 3. صص31-64.
• ایروانی. محمود و خداپناهی. محمد کریم (1376). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت، ص 23.
• پالمر. هلن (1398). آناگرام: شخصیّت‌شناسی در محیط کار و زندگی. ترجمه: احسان الوندی. تهران: رسا، صص 32 ـ 33ـ 45 ـ 51.
• توکلی اوجانی. نگار و دیگران (1399). «مروری بر روایت شخصیّت اسکندر در متون نظم و نثر فارسی از قرن سوم تا ششم هجری». ماهنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال سیزدهم. شماره پنجم. پیاپی 51. صص 305 ـ 328.
• خمرزابلی. عارفه و دیگران (1399). «بررسی سطوح سه گانه سلامت روانی در شخصیّتهای رمان ساق البامبو بر اساس تئوری آنیاگرام». دو فصلنامه علمی نقد ادب معاصر عربی. سال دهم. شماره بیست و یکم (پیاپی). صص 107 ـ 137.
• دانیلز. دیوید و پرایس. ویرجینیا (1393). شخصیّت‌شناسی (انیاگرام). ترجمه: نیما سیّد‌محمدی. چاپ سوم. تهران: ارسباران، صص 67 ـ 79.
• دشت ارژنه. محمود رضا (1390). تحلیل روانشناختی وقتی نیچه گریست اثر اروین ویلیام. تهران: پژوهش ادب معاصر.
• دقیقیان. پروین (1392). روانشناشی تیپهای شخصیّتی نه گانه اینیاگرام. چاپ سوم. تهران: آشیانه کتاب، صص 43 ـ 50.
• دهخدا. علی اکبر (1373). لغتنامه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• دهقان.علی و دیگران (1400). «تحلیل رفتار شخصیّتهای داستانی منظومه خسرو و شیرین نظامی بر اساس نظریه رشد اخلاقی کلبرک». نشریه علمی پژوهشنامه ادبیّات علمی. سال سیزدهم.شماره پنجاهم. صص 88-59.
• رضایی. بیتا و دیگران (1396). «تحلیل روانشناختی تیپ شخصیّتی پادشاه در داستان پادشاه و کنیزک مثنوی بر مبنای الگوی اناگرام». متن‌پژوهی ادبی. سال 21. شماره 71. صص 169 ـ 192.
• ریسو.دان ریچارد و هادسون. راس (1391). انیاگرام دریچه ای به فراسوی شخصیّت. ترجمه: وجیهه الله گلنواز و مسعود حسن چاری. تهران: کتاب ارجمند، صص 145 ـ 78 ـ 56.
• سررشته داری. مهدی (1395). اینگرام: تیپهای نه گانه شخصیّتها. با مقدمه: محمد حقی. چاپ چهارم. تهران: مهراندیش، ص 3
• صنعتگر. نوذر (1392). انیاگرام فارسی. تهران: راویان، صص 57-143.
• علیزاده. مریم و دیگران (1403). «بررسی شخصیّتهای داستان حوالی کافه شوکا بر اساس تیپهای سه و چهار نظریه انیاگرام». نشریه علمی سبک‌شناسی و تحلیل متون نظم و نثر فارسی (بهار ادب سابق). سال هفدهم. شماره دوازدهم. پی در پی 106. صص 76 ـ 61.
• نظامی. الیاس بن یوسف (1362). کلیات خمسه نظامی گنجوی. به تصحیح و مقدمه معین فر. چاپ دوم. تهران: زرین.
• نوروزی. زینب و دیگران (1391). «بررسی شخصیّت بهرام در هفت پیکر با توجّه به نظریه مزلو». متن شناسی ادب فارسی. سال چهارم. شماره شانزدهم. صص 32-17.